„Tu Pol­skie Radio War­sza­wa. Mamy dziś nie­dzie­lę, 13 grud­nia 1981 roku. Roz­po­czy­na się szcze­gól­ny dzień w histo­rii nasze­go pań­stwa i nasze­go naro­du. Za chwi­lę przed mikro­fo­na­mi Pol­skie­go Radia prze­mó­wi gene­rał armii Woj­ciech Jaru­zel­ski.” Ten komu­ni­kat, wyda­ny o godzi­nie 6:00, miał ogrom­ne zna­cze­nie dla wszyst­kich oby­wa­te­li Pol­ski. Wła­śnie wte­dy ogło­szo­no wpro­wa­dze­nie sta­nu wojennego.

Dla­cze­go wpro­wa­dzo­no stan wojenny?

Pogar­sza­ją­ca się sytu­acja gospo­dar­cza kra­ju była ofi­cjal­ną przy­czy­ną wpro­wa­dze­nia sta­nu wojen­ne­go. W skle­pach bra­ko­wa­ło zaopa­trze­nia, wpro­wa­dzo­na zosta­ła regla­men­ta­cja, czy­li sys­tem tzw. kar­tek żyw­no­ścio­wych na pro­duk­ty takie jak: mię­so, mąka, masło, cze­ko­la­da czy alko­hol. Ponad­to poja­wi­ło się zagro­że­nie bez­pie­czeń­stwa ener­ge­tycz­ne­go, ze wzglę­du na decy­zję władz radziec­kich o zmniej­sze­niu ilo­ści ropy naf­to­wej i gazu dostar­cza­nych do Pol­ski. Jed­nak to powsta­nie „Soli­dar­no­ści” oraz jej kon­flik­ty z wła­dza­mi, były głów­nym punk­tem zapal­nym dla roz­po­czę­cia naj­więk­sze­go kry­zy­su poli­tycz­ne­go PRL.

Życie codzien­ne w latach 1981–1983

Brak pod­sta­wo­wych towa­rów w skle­pach, cen­zu­ra kore­spon­den­cji, zamknię­te biblio­te­ki, teatry i kina, ogra­ni­cze­nie poru­sza­nia się na tere­nie kra­ju, na uli­cach patro­le mili­cji i woj­ska oraz czoł­gi i wozy bojo­we – to tyl­ko część kon­se­kwen­cji, jakie przy­nio­sły oby­wa­te­lom Pol­ski wyda­rze­nia z 13 grud­nia 1981 roku. Wpro­wa­dzo­no rów­nież godzi­nę mili­cyj­ną, któ­ra obo­wią­zy­wa­ła od 19:00 do 6:00, a póź­niej od godzi­ny 22:00. Prze­miesz­cza­nie się było moż­li­we tyl­ko w przy­pad­ku oka­za­nia spe­cjal­nej prze­pust­ki. W nocy wpro­wa­dze­nia sta­nu wojen­ne­go nie dzia­ła­ły tele­fo­ny, w tym nume­ry alar­mo­we. Sytu­acja zmie­ni­ła się dopie­ro w stycz­niu 1982 roku, lecz połą­cze­nia mię­dzy­mia­sto­we były inwi­gi­lo­wa­ne. 22 lip­ca 1982 roku przy­wró­co­no roz­mo­wy mię­dzy­na­ro­do­we. Na łamach dwóch gazet – „Try­bu­ny Ludu” oraz „Żoł­nie­rza Wol­no­ści” – publi­ko­wa­ne były pro­pa­gan­do­we kłam­stwa, w któ­rych to uka­zy­wa­no obraz prze­ję­tej panu­ją­cą sytu­acją wła­dzy oraz przy­chyl­ne dla jej dzia­łań opi­nie oby­wa­te­li kra­ju. Tysią­ce ludzi, głów­nie dzia­ła­czy „Soli­dar­no­ści”, zosta­ło inter­no­wa­nych.  Poda­je się, że
w okre­sie trwa­nia sta­nu wojen­ne­go, na sku­tek dzia­łań reżi­mu PRL, zmar­ło oko­ło 40 osób, lecz dokład­na licz­ba ofiar nie jest zna­na. Zawie­sze­nie sta­nu wojen­ne­go nastą­pi­ło 31 grud­nia 1982 roku, a jego znie­sie­nie 22 lip­ca 1983 roku.

Obcho­dy 40-lecia na tere­nie stolicy

W Muzeum Żoł­nie­rzy Wyklę­tych i Więź­niów Poli­tycz­nych PRL w War­sza­wie odby­ły się uro­czy­ste obcho­dy, w któ­rych udział wziął Pre­zy­dent Andrzej Duda. Zło­żył on zni­cze przed tabli­ca­mi upa­mięt­nia­ją­cy­mi Annę Walen­ty­no­wicz, Kor­ne­la Mora­wiec­kie­go oraz przed tabli­cą poświę­co­ną bez­i­mien­nym boha­te­rom. Uczest­ni­czył rów­nież w mszy świę­tej oraz odsło­nił tabli­cę „Zgi­nę­li za wol­ną Pol­skę 1981–1989”. Zasłu­żo­nym dzia­ła­czom „Soli­dar­no­ści” wrę­czył Meda­le Stu­le­cia Odzy­ska­nia Nie­pod­le­gło­ści. W wyda­rze­niu bra­li udział rów­nież pre­mier Mate­usz Mora­wiec­ki oraz Mar­sza­łek Sej­mu Elż­bie­ta Witek, któ­ra w swo­im prze­mó­wie­niu podzię­ko­wa­ła pol­skie­mu Kościo­ło­wi i wspo­mi­na­ła o wspar­ciu, jakim w tam­tej­szych cza­sach był św. Jan Paweł II. Obcho­dy w sto­li­cy zakoń­czył kon­cert zespo­łu Con­tra Mun­dum. Andrzej Duda razem z Insty­tu­tem Pamię­ci Naro­do­wej zachę­ca­li tak­że do wzię­cia udzia­łu w akcji spo­łecz­nej „Zapal Świa­tło Wolności”.

Kie­lec­kie upa­mięt­nie­nie rocznicy

10 grud­nia w Woje­wódz­kim Domu Kul­tu­ry w Kiel­cach odbył się kon­cert „Kolej­ka po wol­ność”, któ­re­go orga­ni­za­to­ra­mi byli m.in. świę­to­krzy­ska „Soli­dar­ność”, Radio Kiel­ce czy TVP3 Kiel­ce. Poprze­dzał on wysta­wę upa­mięt­nia­ją­cą zda­rze­nia z grud­nia 1981 roku. 13 grud­nia przy kie­lec­kiej kate­drze zosta­ła odsło­nię­ta tabli­ca upa­mięt­nia­ją­ca zabi­te­go przez ZOMO Sta­ni­sła­wa Raka, a następ­nie zło­żo­no kwia­ty przed pomni­kiem ks. Jerze­go Popie­łusz­ki. Dzień póź­niej w WDK moż­na było obej­rzeć film „Żeby nie było śla­dów”. Za spra­wą IPN zosta­ły przy­go­to­wa­ne rów­nież gry tere­no­we i kon­kur­sy prze­zna­czo­ne dla uczniów szkół. Na ryn­ku zapre­zen­to­wa­ne zosta­ły wysta­wy ple­ne­ro­we przy­go­to­wa­ne przez Muzeum Histo­rii Kielc i Archi­wum Pań­stwo­we w Kiel­cach. Przed­sta­wia­ją one straj­ki, dzia­ła­nia kie­lec­kiej „Soli­dar­no­ści” oraz pro­ble­my, któ­re doty­ka­ły wszyst­kich oby­wa­te­li w okre­sie sta­nu wojen­ne­go. W kie­lec­kie obcho­dy rocz­ni­cy zaan­ga­żo­wał się rów­nież Uni­wer­sy­tet Jana Kochanowskiego.